SULTAN BİRİNCİ MUSTAFA HAN (11.6.2003 Türkiye)

Osmanlı padişahlarının on beşincisi olup Sultan Üçüncü Mehmed Han'ın oğludur. Manisa’da doğan 4 padişahtan sonuncusudur. 1592’de doğdu. Annesi Handan Valide Sultan'dır. Her şehzade gibi iyi bir eğitim gördü. Ağabeyi Sultan Birinci Ahmed Han'ın vefatı üzerine 1617 yılında ilk defa hanedanın en yaşlı mensubu olarak tahta çıktı. Bundan önceki 14 padişah hep babasının yerine tahta geçmiştir. Diğer bir özelliği de Fatih ve Fatih’in babası Sultan İkinci Murad Han'ın yanı sıra, iki defa tahta geçen üçüncü padişah olmasıdır.

Padişah olmayı hiç istemedi...

Sultan Birinci Mustafa Han, devlet meseleleriyle lâyıkıyla ilgilenemeyeceğini ifade ederek saltanatı kabul etmediyse de bu hâl devlet erkânınca göz önüne alınmadı. Ancak çok geçmeden devlet işlerine yabancı kalması ve işlerin karışması üzerine, devlet adamları tahttan indirilmesi için fetva aldılar. Böylece padişah oluşundan 3 ay kadar sonra yerini, yeğeni Sultan Genç Osman Han'a bıraktı.

Ancak yenilik taraftarı olmayanların tahrikleriyle isyan eden yeniçeriler, 19 Mayıs 1622’de Sultan Genç Osman Han'ı tahttan indirdiler. Sultan Birinci Mustafa Han ikinci defa tahta geçirildi. Bir padişahın Osmanlı tarihinde ilk defa olarak, ihtilâlciler tarafından tahttan indirilerek şehit edilmesi İstanbul’da ve bütün ülkede, yıllarca devam edecek karışıklıklara ve isyanların çıkmasına sebep oldu. Sıkıntıların sona ermemesi üzerine, Sadrazam ve Şeyhülislâm ile diğer devlet erkânı toplanarak Sultan Birinci Mustafa Han'ın artık makam-ı saltanatta kalmaması gerektiğine karar verdiler. Nitekim alınan fetva ile 10 Eylül 1623 günü ikinci defa tahttan indirildi ve yerine Sultan Dördüncü Murad Han geçti.

Ayasofya’nın bitişiğindeki türbede…

Sultan Birinci Mustafa Han, zayıf ve narin vücutlu idi. Yüzü her zaman solgun olup, üzüntülü bir görünüşü vardı. Son derece dindardı. Saraydaki hayatını ibadet içinde, dinî eserler ve Kur’an-ı Kerîm okuyarak geçirirdi. Tahttan indikten sonra 15 sene daha yaşadı. Türbesi, Ayasofya Külliyesi’nin güneybatı köşesine yakın bir yerdedir. Ayasofya’nın vaftizhanesi iken daha sonra türbe haline getirilmiştir. İçerisinde Sultan Birinci Mustafa Han'ın sandukasından başka 16 sanduka daha vardır.

Bu yazı, 11 Haziran 2003 tarihli Türkiye Gazetesi’nde, İbrahim Pakkan adıyla yayınlanmıştır.