SULTAN BİRİNCİ MAHMUD HAN (22.6.2003 Türkiye)

24. Osmanlı padişahıdır. Babası Sultan İkinci Mustafa Han'dır. 1696’da Edirne’de doğdu. Annesi Saliha Sebkatî Valide Sultan'dır. Şehzadeliğinde, yüksek fen ve din ilimleri öğretilerek yetiştirildi. Amcası Sultan Üçüncü Ahmed Han, Patrona Halil Ayaklanması sonunda tahttan çekilince, 1 Ekim 1730’da 34 yaşında padişah oldu.

Kaçınılmaz akıbet: Asiler cezalandırılıyor...

Amcası, yeni padişaha kendi başından geçenleri anlatmış, nasihatlerde bulunmuştu. İlk önce, Lâle Devri’nde yapılan eserlerin tahrîbini durdurarak Patrona Halil ve zorbaları şiddetle cezalandırdı. Ülkede emniyet ve asayişi sağladı.

İçişlerini düzelttikten sonra, doğuda İran, batıda Avusturya ve Rusya’ya karşı tedbir aldı. İran üzerine iki koldan harekete geçildi. Kurican Sahrası’nda İran kuvvetleri bozguna uğratılarak Urmiye ve Tebriz ele geçirildi. İran’ın barış istemesi üzerine Ocak 1732’de Ahmed Paşa Antlaşması imzalandı. Ancak 1733’te Nadir Şah, kaybettiği yerleri almak için tekrar savaş açtı. 1735’te Arpaçay’da yapılan muharebe kaybedildi.

Batı, kuzey ve doğuda üst üste zaferler...

Doğuda İran ile savaşılırken Avusturya ve Rusya, iki cepheden harekete geçmişti. Sadrazam Muhsinzâde Abdullah Paşa'yı Rusya, Hekimoğlu Ali Paşayı da Avusturya üzerine sefere çıkardı. Sadrazam Özü ve Kılburun kalelerini ele geçirirken, Hekimoğlu da Avusturya kuvvetlerine 60 bin zayiat verdirerek büyük bir darbe indirdi. Bu zaferler üzerine Avusturya ve Rusya barışa razı oldu ve 1739’da Belgrad Antlaşması imzalandı. Sultan daha sonra İran üzerine döndü. Şah Osmanlılarla baş edemeyeceğini anlayınca, 1746’da barış istemek zorunda kaldı.

Böylece batı, kuzey ve doğu sınırlarının güvenliği sağlandıktan sonra ülkede bayındırlık seferberliği başlatarak her alanda çok kıymetli eserler yaptırdı. İstanbul’un içme suyu şebekesini ıslah ettirdi. Ahali bol ve tatlı suya kavuştu. İstanbul’da üç, Belgrad’da bir kütüphane yaptırdı. Beşiktaş’ta Arap İskelesi Camii, Rumeli Hisarı’nda İskele Camii, Üsküdar’da Sultan Mahmud Camii, yaptırdığı eserlerden sadece birkaçıdır.

Cuma Selâmlığı’ndan sonra vefat etti...

Zor bir dönemde başa geçmesine rağmen, Osmanlı Devleti’ne içte ve dışta yeni bir azamet devri yaşatan ve 24 yıl tahtta kalan Sultan Birinci Mahmud Han, 13 Aralık 1754’te, Cuma namazından dönerken 58 yaşında vefat etti. Baba ve dedesinin de bulunduğu, Eminönü’nde Yeni Cami yanındaki Hadice Turhan Valide Sultan Türbesi’ne defnedildi.

Bu yazı, 22 Haziran 2003 tarihli Türkiye Gazetesi’nde, İbrahim Pakkan adıyla yayınlanmıştır.