"ECDAD" KALESI NASIL YIKILMAZ? (5) (26.2.2002)

Efendim, bu defa da araya bayram girdi. Tefrikaya yine ara vermek zorunda kaldık.

En son 1977 yılında, fakülteye az gidip başka meşgalelere daha çok zaman ayırdığımız günlerde, İngiliz ve Fransızlarla birlikte Ruslara karşı savaştığımız, Abdülmecid Han zamanındaki Kırım Harbi konusu üzerine yoğunlaştığımızdan söz etmiştik. Biz bu savaşta İngilizlerin müttefiki iken onlar, Hindistan'daki faaliyetlerini yoğunlaştırdılar. Nihayet 21 Eylül 1857'de son Gürganiyye hükümdarı İkinci Bahadır Şah’ın teslim olmasıyla Timuroğulları’nın 331 senelik Hindistan saltanatına resmen sona verdiler.

Osmanlı devleti ile Gürganiyye hükümdarlığı arasındaki ilişkiler, Yusuf Hikmet Bayur'un 1950 basımlı, her biri 7-8 yüz sayfa olan 3 ciltlik Hindistan Tarihi'nde geniş biçimde incelenmekteydi. O günlerde didik didik ederek okuduğumuz bu kitabın 3'üncü cildinin 316 ve 317'nci sayfalarda geçen şu ifadeler dikkat çekiciydi:

"Delhi'nin İngilizlerce geri alındığı İstanbul'da duyulunca sadaret bu münasebetle İngiliz hükümetinin tebrik edilmesi için padişahtan izin ister ve ertesi gün bu yolda bir irade çıkar (28.10.1857).

O sırada Süveyş su yolu henüz açılmamıştı; ancak Hindistan'a çabuk asker yetiştirmek zorunda bulunan İngilizler bir kolaylık olmak üzere Mısır'dan asker geçirmek, yani İskenderiye'ye kadar getirecekleri askerlerini karadan Kızıldeniz kıyılarına göndermek ve oradan yeniden gemilere bindirip Hindistan'a yollamak için Bab-ı ali'den izin isterler ve bu izin verilir; fakat karadaki taşıt güçlükleri ve Kızıldeniz'de yeter gemi bulmak zorluğu dolayısıyla onlar bu izinden istifade etmeyeceklerdir.

Bu izin dolayısıyla İstanbul'daki İngiliz sefaretinin teşekkürlerini bildiren bir sadaret tezkeresi 21 Kasım 1857'de padişaha sunulmuştur."

Yeryüzünde Müslümanların hamisi iki devletten birini yıkan İngilizlere tebrik eden Osmanlı sadrazamı kimdi? Sultan Abdülmecid Han'ın 5 defa azlettiği, 6 defa da sadrazam yaptığı Reşid Paşa mıydı? Gerçi Sultan Abdülmecid Han devrinde sadaret ve hariciye nazırlığı, Reşid Paşa ile onun yetiştirmeleri olan Âli ve Fuat Paşalar arasında sürekli el değiştirmişti.

İşte bu sorunun cevabını almak üzere, kitabında 28.10.1857'de İngiltere'yi tebrik eden sadrazamın adını zikretmeyen Yusuf Hikmet Bayur'dan randevu alarak evine gittik. Kendisi daha önce de bahsedildiği gibi, Sultan İkinci Abdülhamid Han’ın sadrazamlarından Kıbrıslı Mehmed Kamil Paşa’nın torunu, 1933-1934 yıllarında Milli Eğitim Bakanlığı da yapmış Hint tarihi profesörü idi ve o tarihte 86 yaşındaydı.

Bu yazı, 26 Şubat 2002 tarihinde http://groups.yahoo.com/group/BIZIMCC adresindeki BizmCC mesajlaşma grubunda yayınlanmıştır.