YAYINLASAK MI, YAYINLAMASAK MI? (18.1.2002 www.iha.com.tr)

Daha önceki bir yazımızda, dünya çapında haber ajansı denilince akla hemen geliveren birkaç marka içinde, 1851’de Londra’da kurulmuş olan İngiliz haber ajansı Reuters’den bahsetmiştik. Uluslar arası alanda faaliyet gösteren diğer büyük ajans Associated Press (AP), Avrupa’dan gelen haberlerin bir havuzda toplanarak telgraf masraflarının düşürülmesi amacıyla, New York’un önde gelen 6 gazetesi tarafından 1848'de kuruldu. 1835 yılında Agence Havas adıyla Paris’te kurulan ve 2’nci Dünya Savaşı’ndan sonra isim değiştiren Agence France-Presse (AFP) ise yazılı haber ajansıdır, görüntülü haber servisi vermemektedir.

AP’nin 1998 yılında, WTN görüntülü haber ajansını satın alıp bünyesine katmasından sonra, uydu üzerinden görüntülü haber hizmeti veren uluslar arası 3’üncü ajans İhlas Haber Ajansı’dır. Bu gerçek, 2000 yılı Aralık ayında Kazakistan Haber Ajansı ve Televizyonu ile İhlas Haber Ajansı arasında yapılan anlaşmayı dünyaya duyuran BBC’nin bir haberinde de ifade edilmiştir.

121 ülkedeki 242 büroda, 3700 personel çalıştıran, 6700 Amerikan gazete, radyo ve televizyonuna ilâve olarak diğer ülkelerde de 8500 abonesi bulunan AP’nin sahibi, 1550 adet Amerikan günlük gazetesidir. AP ile ilgili ayrıntılara değinmeyi başka bir yazıya bırakarak bu ajansın resmî internet sitesinde bulunan “AP’nin Misyonu” başlığı altındaki sayfayı aktaralım:

“Associated Press, enformasyon işiyle uğraşır. Esas görevi, en yüksek kalitede, güvenilir ve objektif, ulusal ve uluslar arası haber, fotoğraf, grafik, yayın ve on-line haber servisini, yurt içindeki ortaklarına olabildiğince ekonomik şekilde sağlamaktır. AP, üyelik esasına göre çalışan bir şirkettir.

AP logosunu taşıyan haberlerin, doğru, tarafsız ve kapsamlı olması beklenir. AP, kendisi ve diğer haber kuruluşlarınca belli standartlar karşılandığı sürece, haber kaynaklarına hiçbir kısıtlama olmadan erişilmesinin yaşamsal olduğu kanaatindedir.

AP, serbest erişimin ötesinde hiçbir özel ayrıcalık için çaba sarf etmez. Habercilikle ilgili ne kadar çok ses işitilirse, dünyanın o oranda daha çok bilgileneceğine inanır. Dünyadaki sıcak haberleri toplarken AP’nin karşılaştığı en önemli engel, erişimin kısıtlanması veya dolaylı sansür, muhabirlere uygulanan kovma ve kaçırmaya kadar varan baskıdır.

Bu kısıtlamalardan en ciddî ve yaygın olanı, profesyonel ve nitelikli AP temsilcilerinin giriş izni almada karşılaştığı zorluklardır. AP’nin normal yollardan erişim sağlayamadığı durumlarda bilgi, radyo yayınlarından ve konuklardan alınmalıdır.

Açık veya dolaylı sansür, haberin önündeki diğer bir engeldir. Açık sansür, muhabirin gönderdiği haberin iptal edilmesine veya iletiminin engellenmesine yol açar. Dolaylı sansür açıkça olmasa da, tarafsız haberciliği aynı şekilde engeller. Bazı ülke yönetimlerindeki kilit görevlilere ulaşılamaması, buna örnek olarak verilebilir. Yabancı bir muhabir için ulaşılması en zor resmî kaynaklar, çoğu kez ülkesiyle ilgili konuyu dünyaya en iyi şekilde açıklayabilecek olanlardır.

Yerel basının, sadece yönetimce onaylanan haberleri yayınlayacak şekilde sınırlanması durumunda, yabancı muhabirlerin tarafsız yerel haberlere ulaşması güçleşir. Bu ise yabancı muhabirlerin, ülkeyi anlamak ve uzak yerlerdeki okurlara anlatmak konusundaki gayretlerini zora sokar.

Yabancı muhabirlere doğrudan müdahale, serbest haberciliğin önündeki en uç ve tehlikeli engeldir. Associated Press muhabirlerinin çeşitli ülkelerden sınır dışı edildiği, bazı durumlarda kaçırıldığı sıkça görülmektedir. Buna bir örnek olarak, Orta Doğu muhabiri Terry Anderson’un Lübnan’da altı yıldan fazla rehin tutulması gösterilebilir.”

Görüldüğü gibi AP, haber toplamada karşılaşılan zorluklardan ve çıkarılan engellerden oldukça şikâyetçidir. Misyonunu anlattığı metni, neredeyse sadece bu konuya ayırmıştır. Teknik adam olarak bizler doğrudan bu işi yapmasak da, aralarında bulunduğumuz zaman içindeki gözlemlerimize göre habercilik gerçekten zor zanaattır. Haberi toplama, işleme ve yayınlamanın kendi zorluklarına ek olarak uyulması gereken çok sayıda kural vardır. Haber müşteriye ulaştırılmadan, bir anlamda ok yaydan çıkmadan önce aşırı derecede titizlik gösterilir.

İhlas Haber Ajansı’nda uygulanan ISO 9001 Kalite Sistemi dokümantasyonuna göre İHA’da üretilen bir haberin,

    a) Basın Konseyi İletişim Meslek İlkeleri,
    b) Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi,
    c) İhlas Haber Ajansı Temel Yayıncılık İlkeleri,
    d) 5680 sayılı Basın Kanunu,
    e) Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (FIJ) Meslek İlkeleri Deklarasyonuna

uygun olması gerekir. Bilgi vermek amacıyla, bunlardan “İhlas Haber Ajansı Temel Yayıncılık İlkeleri”ne bir göz atalım:

“1. İhlas Haber Ajansı,

    a) Devletin ve milletin yanında,
    b) Kanunlara saygılı,
    c) İnançlara, örf ve âdetlere karşı saygılı ve çok dikkatli,
    d) Çifte standarttan sakınan,
    e) Halkın meselelerine sahip çıkan,
     f) Hiçbir siyasal partiye angaje olmayan,
    g) Sadece haberle ilgilenen (İhlas Haber Ajansı doktriner bir politika gütmez),
    h) Hiçbir kişi ya da kuruluşa düşmanlık ve önyargı beslemeyen,
     i) Şiddet ve kadın unsurunun istismarına karşı olan

bir haber politikasını kendine ilke edinmiştir.

2. İhlas Haber Ajansı, Basın Meslek İlkelerine uyar.”

Bu makale, 18 Ocak 2002 tarihinde www.iha.com.tr internet sitesinde yayınlanmıştır.