İletişim
Seyr-i Âlem
Yaşayan Osmanlılar
Kitaplar
ZÜBDETÜ’T-TEVÂRÎH – OSMANLI TARİHİ (1299-1595)
Tarih sahasında kaleme aldığı eserlerle tanınan Seyyid Lokmân (ö. 1601’den sonra), II. Selim devrinde başladığı şehnâmecilik görevini 26 sene boyunca sürdürmüştür. Şehnâme yazımına ilave olarak Topkapı Saray Kütüphanesi’nde bulunan ve esas adı Zübdetü’t-Tevârîh olan Tûmâr-ı Hümâyûn’a bırakıldığı yerden devam etmesi emredilmiştir. Bu emir üzerine Seyyid Lokmân, vuku bulan olayları tespit ederek Tûmâr-ı Hümâyûn’a ilave etmeye başlamıştır. Bu ilaveleri temize çektiği bir nüshayı Hoca Sâdeddin Efendi görerek beğendiğini ifade etmiş ve bir nüsha da kendisi için talep etmiştir. Sâdeddin Efendi’ye sunduğu ve Tûmâr-ı Hümâyûn’daki nesebnâme bölümünün son derece özet olarak yer aldığı bu nüshaya Seyyid Lokmân Mücmelü’t-Tûmâr adını vermiştir.
Seyyid Lokmân daha sonra, nesebnâme bölümü de dâhil olmak üzere Tûmâr-ı Hümâyûn’un kitap formundaki versiyonlarını hazırlatmış, bunlara saray nakkaşhanesinde yaptırdığı çok sayıda minyatürü ilave etmiş ve bu nüshaları Sultan III. Murad, Veziriazam Siyavuş Paşa ve Dârüssaâde Ağası Mehmed Ağa’ya sunmuştur. Tûmâr-ı Hümâyûn gibi bu üç nüsha da yine Zübdetü’t-Tevârîh ismini taşımaktadır.
Seyyid Lokmân’ın tomardaki Osmanlı tarihine hangi tarihten itibaren devam ettiği hususu, Mücmelü’t-Tûmâr’ın bir nüshasında kayıtlı bilgiden yola çıkılarak tespit edilmiştir. Buna göre Kanûnî’nin son yedi yılı ile II. Selim ve III. Murad dönemlerinin tamamını kapsayan, Osmanlı tarihinin vekâyinâme üslubuyla yazılmış 35 yıllık bu çok önemli bölümü Seyyid Lokmân’ın bizzat kendi kaleminden çıkmıştır.
Dr. İbrahim Pazan tarafından yayına hazırlanan ve 1299-1595 yılları arasını kapsayan Zübdetü’t-Tevârîh için TSMK, III. Ahmed Kitaplığı 3599 numarada kayıtlı tomar şeklindeki nüsha esas alınmış ve yurtiçi ve yurt dışında tespit edilen diğer nüshalarla da edisyon-kritik yapılmak suretiyle eserin tenkitli metni araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.
Atıflar:
Serkan OSMANLIOĞLU, Osmanlı Devleti'nde Gönüllü Askerlerden Garip Yiğitler (XVI. Yüzyıl), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2023, s. 65, 89 ve 105.
Engin ÇETİN, Osmanlı Bürokrasisinde Başmuhasebe Kalemi (XVIII. Yüzyıl), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2023, s. 12.
Fatma ALTAN YILMAZ, Râşî Olmak ya da Kul Olmanın Gereğini Yerine Getirmek: XVI. Yüzyıl (1574-1595) Osmanlı Dünyasında Pîşkeş Arzı, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2023, s. 14.
Emirhan ÖZÇELİK, "Hamdım, Piştim, Yandım: Kaza Kadılığından Anadolu Serdarlığına Karamânî Nuh Paşa'nın Serencâmı (1576-1606)", FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 22(2023), 119-151.
Emre TAŞ, Zincirin Halkaları: Osmanlı Kimliğinde Selef Tasavvuru, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2023, s. 27.
Bilgehan ŞAHİN, "Osmanlı Tarih Yazıcılığının İki Önemli Temsilcisi: Aşık Paşazade ve Hoca Sadeddin Efendi Örneği", IX. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu (UTES 2023), 6-8 Eylül 2023, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Sakarya/Türkiye, Tam Metin Bildiriler Kitabı, ed. Ahmet Şimşek vd., s. 104-117.
Saniye Simla ÖZÇELİK, Seyyid Lokmân b. Hüseyin el-Âşûrî el-Urmevî'nin Şehinşâhnâme Adlı Eseri: Metin-İnceleme, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2023, s. 16.
Muhammet Emin YÜKSEL, Tarih ve Hikâye Arasında: Seyyid Lokman'ın Zübdetü't-Tevârîh'i, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2023, s. 40.
Fatma Süheyla İSLAMOĞLU, Taşradan Payitahta Şehzade Murad'ın (III) Kapu Halkı, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2023, s. 14.
Ayşenur ERDOĞAN, Osmanlı Devleti'nde Yeniçeri Ağalığı Kurumu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2024, s. 417-420.
Nilgün BÜYÜKER GÜNGÖR, "Klasik Türk Edebiyatında Bilinen İlk Mizahî Takvim Risalesi: İznikli Vahyî’nin Meselü’l-Îhâmât’ı", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 51 (Bahar 2024), 179-226.
Ayşe Nesibe EFE, "III. Murad Devri Tezhip Sanatı: Zübdetü’t-Tevârîh’in Tezhip Unsurlarına Dair Bir İnceleme”, Tevilat, 5/1 (Haziran 2024), 185-213.
Melek AKYÜZLÜ, TİEM 1973 Envanter Numaralı Zübdetü't-Tevârîh Adlı Yazma Eserin Minyatürlerinin İncelenmesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2024, s. 25, 26, 29.