ORHAN GAZİ (5.8.2023) Gazete Yazıyor

Önceki yazımda Osmanlı Devleti’nin kurucusu Sultan Osman Gazi’yi anlatmıştım. Bu yazımda oğlu Orhan Gazi’yi ele almak istiyorum. Böylece zaman zaman yazacağımız Osmanlı padişahlarına dair makalelerde, onların medfun bulundukları türbelerle ilgili ayrıntılı bilgi verme imkânını da elde etmiş olacağım.

Orhan Gazi, dedesi Ertuğrul Gazi’nin vefat ettiği 1281 yılında Söğüt’te doğdu. Annesi, büyük tasavvuf âlimi Şeyh Edebâlî’nin kızı Mâl Hatun’dur. Mâl veya Mâlhûn Hatun Osman Gazi’den iki sene evvel vefat etti. Babasının Bilecik’te bulunan dergâhındaki türbesine defnedildi.

BİR CİHAN DEVLETİ DOĞUYOR

Sultan Orhan Gazi, babasının 1326’da ölümü üzerine 45 yaşında devletin başına geçti. Gençliğinden itibaren Bizans tekfurlarıyla yapılan bütün savaşlara katılmıştı. Son olarak babasının görevlendirmesi üzerine 12 yıldan beri kuşatma hâlinde tutulan Bursa’yı fethetmişti.

Bursa’nın fethinden sonra vefat eden babasının naaşını Söğüt’ten Bursa’ya nakletti ve burayı devlet merkezi yaptı. Fetih faaliyetlerine hız verdi. 1330’da İznik’i aldı. Şehrin en büyük kilisesini camiye çevirerek burada Cuma namazı kıldı. Müteakip yıllarda Mudurnu, Göynük, Gemlik, Kirmasti ve İzmit fethedildi. Bundan sonra Rumeli’ye geçildi. Oğlu Süleyman Paşa, Bolayır’dan Tekirdağ’a kadar olan bölgeyi ele geçirdi. Diğer taraftan Anadolu beyliklerinden Balıkesir, Bergama, Edremit ve Ankara alındı. 1360 yılına gelindiğinde, devletin toprakları 16 bin kilometre kareden, iki kıta ve üç deniz üzerinde 95 bin kilometre kareye çıkmış yani 34 yılda 6 kat büyümüştü.

Bu arada 1336 senesinde yani İstanbul’un fethinden 117 yıl önce Orhan Gazi tarafından fethedilen Kirmasti’nin doğum yerim olduğunu belirtmek istiyorum. Annem Hacı Hafız Kıymet Hanım, anneannem Hacer Hanım ve onun annesi 1896 doğumlu Fevziye Hanım hep şimdiki ismi Mustafakemalpaşa olan Kirmasti’de doğmuşlar. İlçemizde Osman Gazi’nin oğullarından Pazarlı Bey’in torunu Hamza Bey ile I. Murad Han’ın şehzadeyken lalası ve sonra veziri olan Lala Şahin Paşa’nın adıyla anılan mahalleleri vardır. Türbeleri de bu mahallelerdedir.

BABA NASİHATİ

Trakya’daki fetihlere kardeşi Murad Bey’le devam eden Süleyman Paşa, 1359’da attan düşerek 43 yaşında vefat etti. Oğlunun ölümüne çok üzülen Orhan Gazi rahatsızlandı. Veliahtlığa getirdiği Murad Bey’e şu nasihatlerde bulundu:

“Oğul, saltanatına mağrur olma. Unutma ki dünya, hazret-i Süleyman’a kalmamıştır. Cennetmekân babam Osman Gazi Han, bir avuç toprağı beylik yaptı. Biz Allah’ın izniyle beyliği sultanlığa çevirdik. Sen daha da büyüğünü yapacaksın. Osmanlıya iki kıta üstünde hükmetmek yetmez. Selçuklunun varisi biz olduğumuz gibi Roma’nın varisi de biziz. Oğul, Kur’ân-ı kerîmin hükmünden ayrılma. Adaletle hükmet. Zalimleri cezalandırmakta tereddüt gösterme. En kötü adalet, geç tecelli eden adalettir. Oğul, biz yolun sonuna geldik, sen daha başındasın. Cenab-ı Mevlâ saltanatını mübarek kılsın.”

TOPHANE’DEKİ TÜRBESİNDE

Orhan Gazi 1360’ta Bursa’da vefat eti. Günü belli değildir. Türbesi, Bursa’nın Osmangazi merkez ilçesindeki Tophane semtinde, Osman Gazi Türbesi’nin hemen karşısındadır. İlk yapı 1855 depreminde yıkılmış olup bugünkü kare plânlı, kubbeli türbeyi Sultan Abdülaziz Han yaptırmıştır. 

Orhan Gazi Türbesi’nde, birinci sırada beş, ikinci sırada dokuz ve üçüncü sırada yedi olmak üzere 21 sanduka vardır. Orhan Gazi’nin pirinç bir şebeke içerisindeki büyük sandukası, ilk sıranın ortasındadır. Onun sağında II. Bayezid Han’ın oğlu Şehzade Korkud, onun da sağında Orhan Gazi’nin hanımı Nilüfer Hatun’un kabirleri yer alır. İlk sırada en soldaki kabir, Cem Sultan’ın çocuk yaşta vefat eden şehzadesi Abdullah’a aittir. İkinci sırada en sağdaki kabirde Orhan Gazi’nin oğlu Şehzade Kasım, bunun arkasında, yani üçüncü sıranın en sağındaki kabirde de Yıldırım Bayezid Han’ın oğlu Musa Çelebi medfundur. Musa Çelebi’nin, babasının türbesine gömüldüğü rivayeti daha kuvvetlidir. Kime ait olduğu belli olmayan diğer sandukalardan birinin Yıldırım Bayezid Han’ın veya Orhan Gazi’nin kızı Fatma Hatun’a ait olduğu rivayet edilmektedir. Muhtemelen her iki Fatma Hatun da bu türbede medfundur.

Bu makale, 5 Ağustos 2023 tarihli Gazete Yazıyor'da yayınlanmıştır.

https://www.gazeteyaziyor.com.tr/orhan-gazi