İletişim
Seyr-i Âlem
Yaşayan Osmanlılar
Kitaplar
PADİŞAH ANNELERİ – ESERLERİYLE VALİDE SULTANLAR
Devlet içindeki imtiyazlı konumlarına ve büyük nüfuzlarına rağmen, hemen hepsi hayır hasenat konusunda birbirleriyle yarışan Valide Sultanlar, bu hususta padişahları da geçmişlerdir. Bu eserde Valide Sultanlar ve hayır eserleri titiz bir çalışma sonucu bir araya getirilmiştir.
Bu kitabın hazırlanma maksadı, 623 sene hüküm sürmüş ve bize sadece gurur duyacağımız bir mazi bırakmış Osmanlı Devleti’nin başına geçen 36 padişahın anneleri hakkında toplu bir bilgi vermektir. Bunu yaparken neseplerini, gerçek isimlerini, doğum ve ölüm tarihlerini, zayıf ve kuvvetli bütün rivayetleri ile ele almak amaçlanmamıştır. Bu hususlarda, halk arasında kabul gören en yaygın rivayetler tercih edilmiştir. Devletin en imtiyazlı makamlarından birinde bulunan bu hanımların daha çok, kendi servetlerini harcayarak yaptırdıkları ve kendilerinden sonraki nesillere bıraktıkları, pek çoğu hâlâ ayakta olan muazzam külliyeler ve diğer hayır eserleri üzerinde durulmuştur.
Özünde kadir ve kıymet bilir, vefalı, sadık, mert, insaf ve izan sahibi milletimiz, bu hanımları ve bıraktıkları eserleri, bu çalışma sayesinde toplu olarak inceleme fırsatı bulacaktır.
Birinci Baskı: Ekim 2007
İkinci Baskı: Aralık 2007
Üçüncü Baskı: Şubat 2009
Dördüncü Baskı: Şubat 2011
İLAVELİ 5. BASKI ( Ocak 2013)
Atıf ve alıntı yapan yayınlar:
Hilâl KALKANDELEN, "Türkçemizde Kullanılan Kişi Adları", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 2, Erzurum 2008, s. 57-78.
Mihai MAXIM, Noi documente turcești privind Țările Române și Înalta Poartă (1526-1602), Editura Istros a Muzeului Brăilei, Brăila, 2008, s. 309-311.
Mihai MAXIM, "Trei noi documente turceşti despre relaţiile româno-otomane la sfârşitul secolului al XVI-lea", Muzeul Judeţean Botoşani, Acta Moldaviae Septentrionalis, VII-VIII, 2008 -2009, haz. Dan Prodan, Eduard Setnic, Botoşani, 2009, s. 99-116.
Doğan PUR, "İstanbul'daki Padişah Türbeleri", Din ve Hayat, TDV - İstanbul Müftülüğü Dergisi, Sayı: 9, İstanbul 2010, s. 62-66.
"Sultan Abdülmecid Han'ın Annesi Bezmialem Valide Sultan", Yaşama Sanatı, Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Sağlık, Kültür, Sanat ve Magazin Dergisi, Sayı: 20, Ankara 2010, s. 30-31.
"Sultan Abdülhamid Han'ın Annesi Tirimüjgan Sultan", Yaşama Sanatı, Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Sağlık, Kültür, Sanat ve Magazin Dergisi, Sayı: 21, İstanbul 2010, s. 50-51.
"Padişah Sultan Abdülaziz Han'ın Annesi Pertevniyal Valide Sultan", Yaşama Sanatı, Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Sağlık, Kültür, Sanat ve Magazin Dergisi, Sayı: 22, Ankara 2010, s. 18-19.
Zaza TSURTSUMIA, "Georgian Valide Sultans of Ottoman Empire", Sokhumi State University, International Periodical Journal Education, Sayı: 2, Editör: Lia Akhaladze, Tbilisi-Sokhumi 2010, s. 208-211.
Osman TOSUN, XVI. Yüzyıl Siyasi Hayatının Klasik Türk Şiirine Etkileri, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2010, s. 231 ve 237.
Murat KOCAASLAN, Topkapı Sarayı Haremi: IV. Mehmed Dönemi (1648-1687), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2010, s. 41.
"Kanuni Sultan Süleyman Han'ın Annesi Ayşe Hafsa Sultan", Yaşama Sanatı, Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Sağlık, Kültür, Sanat ve Magazin Dergisi, Sayı: 23, Ankara 2011, s. 54.
Esra KILIÇ, Sultan II. Osman'ın Siyasi Hayatı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.
Mehtap MAÇAL, Osmanlı Klasik Döneminde Üç Valide Sultan Vakfiyesi Mukayesesi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale 2011.
Meliha KÖSE, Tarih Öğretiminde Kadın İmajının Yeniden İnşası, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2011, s. 126.
Ahmet ŞİMŞİRGİL, Osmanlı Tarihi - Kayı IV - Ufukların Padişahı: Kanunî, İstanbul 2011, s. 272.
Uğur KURTARAN, Sultan Birinci Mahmud ve Dönemi (1730-1754), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya 2012, s. 11-12.
Nurgül SUCU, "Dulkadir Beyliği Mensubu Osmanlı Hanım Sultanlar", Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, Editörler: Cevdet Kabakcı, Serdar Yakar, İstanbul 2012, s. 253-267.
Mustafa ÇETİNASLAN, Osmanlı Camilerinde Hünkâr Mahfilleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya 2012, s. 102, 111.
Ahmet ÖZKAN, Eşrefoğlu Rûmî, Hayatı, Tasavvufî Görüşleri ve Eşrefiyye Tarikatı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum 2013.
Muzaffer ÖZGÜLEŞ, Gülnuş Emetullah Sultan'ın İmar Faaliyetleri, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2013, s. 29 ve 39.
Ahmet ŞİMŞİRGİL, Osmanlı Tarihi - Kayı V - Kudret ve Azamet Yılları, İstanbul 2013, s. 196.
Dudu Şirin OLUK, Kanunî Sultan Süleyman'ın Hayatındaki Üç Kadın: Hafsa Valide Sultan, Hürrem Sultan, Mihrimah Sultan, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2013, s. 118.
Murat KOCAASLAN, IV. Mehmed Saltanatında Topkapı Sarayı Haremi - İktidar, Sınırlar ve Mimari, İstanbul 2014, s. 51.
Ahmet ŞİMŞİRGİL, Valide Sultanlar ve Harem - Osmanlı'nın Sır Dünyası, İstanbul 2014.
İdris AKARÇEŞME, Mihrişah Valide Sultan Vakfı (Kurumları, Hayır Hizmetleri ve Akarları), Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014.
İbrahim OĞUZ, Midilli'de Osmanlı Vakıfları, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Mersin 2014, s. 72-73.
Uğur KURTARAN, Bir Zamanlar Osmanlı - Sultan I. Mahmud ve Dönemi (1730-1754), Ankara 2014, s. 9.
Mehibe ŞAHBAZ, XIV-XVI. Yüzyıldaki Dulkadiroğulları Beyliğindeki Kültürel ve Mimari Unsurlar, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Kayseri 2015, s. 119 ve 123.
İbrahim OĞUZ, "XIX. Yüzyıl Ortalarında Midilli'de Zeytinyağı Üretimi ve Mihrişah Valide Sultan'a Ait Vakıf Zeytinlikleri", Vakıflar Dergisi, Sayı: 43, Ankara 2015, s. 77-103.
Uğur KURTARAN, "Evlada ve Mehtaba Doyamayan Padişah: Sultan I. Mahmud (1696-1754)", Uluslararası Multidisipliner Konferansı (IMUCO 2016) Bildiri Kitabı, Antalya 2016, s. 226-240.
Oya ŞENYURT, "Arşiv Belgeleri Işığında III. Selim’in Askerî Alandaki Kararlarının İstanbul’da Kent Mekânının Kullanımına Etkileri", Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 78, Ankara 2016, s. 199-229.
Mehibe ŞAHBAZ, "Osmanlı Sarayındaki Dulkadirli Hatunlar", Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 37, Elazığ 2016, s. 410-424.
Musa ŞAHİN, N. Ebrar KAYA, "Valide Sultanların Kurduğu Vakıfların Kadına Yönelik Sosyal Hizmetleri", Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 12, Yalova 2016, s. 36-65.
Habibe KAZANCIOĞLU, “Mihrişah Vâlide Sultan Su Bendi”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XVIII, Sayı: 34, Aralık 2016, s. 93-123.
Sözümüz Var!, Tenzile Erdoğan Kız İmam Hatip Lisesi Kültür Yayınları Serisi-3, 2017 İstanbul, s. 39.
Emine SÖNMEZ, 571 Numaralı Evkaf Defterine Göre Aydın Vakıfları, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu 2017, s. 11.
Muzaffer ÖZGÜLEŞ, The Women Who Built the Ottoman World: Female Patronage and the Architectural Legacy of Gülnuş Sultan, Londra 2017, s. 51, 191.
Martina Anastasia IGOREVNA, XVIII-XIX. Yüzyıllar Osmanlı Mimarlığı (İstanbul Kültür ve Saray Binaları Örneği), Saint Petersburg Devlet Üniversitesi Özgür Sanatlar ve Bilim Ana Eğitim Programı, Bitirme Projesi, Saint Petersburg 2017, s. 47.
Oleksandra ŞUTKO, "Roksolana ve Hatice Turhan: Kırım Hanı'nın Esaretinden Sultan'ın Haremine Giden Yol", Наш Крим = Our Crimea = Bizim Qırımımız, Cilt: III, Kiev 2017, s. 116-125.
Oleksandra ŞUTKO, Hürrem Sultan, çev. Hazal Yalın, İstanbul 2017.
Tijen SABIRLI, Nurbanu Atik Valide Sultan Vakfı'nın Sosyal ve Ekonomik Açıdan İncelenmesi 1582-1826, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2017, s. 6.
Amina SMITS, Türk Mitleri Yok Etmek: Kadınlar Saltanatı Örneği Üzerinde Avrupa'da Osmanlı, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Medeniyetler İttifakı Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
Samir BAXŞƏLİYEV, “Türk Dünyasının İki Böyük Fatehi”, II. Milletlerarası Azerbaycan–Türkiye Münasebetleri Sempozyumunun Bildirileri (Bakü, 12-14 Ekim 2017), Kastamonu 2018, s. 164-171.
Zühal ÇOLAK, "Çelebi Mehmed'in Eşi, II. Murad'ın Annesi Emine Hatun", Somuncu Baba Dergisi Aile Eki, Mayıs 2018, Yıl: 4, Sayı: 41, Malatya 2018, s. 28-29.
Emine İLHANLI, Sineperver Ayşe Valide Sultan, Nakşidil Valide Sultan ve Perestu Valide Sultan Vakıfları, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2018.
Sevil BÜLBÜL, "Makedonya’da Osmanlı Dönemi’nden Kalan ve Kadınlar Tarafından Yaptırılan Mimari Eserler", Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 77, Elazığ 2018, s. 98-109.
Ali SARIKOYUNCU, Dilara SARIOĞLU, "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Bursa Kadın Vakıfları (1839-1923)", Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 37, Sayı: 2, Bursa 2018, s. 11-33.
Mert AĞAOĞLU, “Mihrişah Valide Sultan Adına İstanbul'da Yapılan Eserler ve Osmanlı Devrindeki Onarımları”, 2. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi (ICOESS 2018)-Bildiri Tam Metinleri Kitabı (Side/Antalya, 4-7 Nisan 2018), s. 128-145.
İlknur GÜNDOĞDU, Anadolu Beyliklerinde Kadının Siyasi ve Sosyal Rolü, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu 2018, s. 209.
Tansu Hilmi HANÇER, "Evkaf Nezareti (1826)'nin Denetimi Öncesi ve Sonrasında Mihrişah Valide Sultan Vakfı'nın Mali Yapısı (1797-1837)", Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 4, 2019, s. 1083-1100.
Handan KOÇYİĞİT, İnşaat Masraf Defteri ve Bazı Arşiv Belgelerine Göre Nakşıdil Valide Sultan Külliyesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2019, s. 12.
Handan KOÇYİĞİT, "Nakşidil Valide Sultanın Üç Müstakil Çeşmesi", International Social Sciences Studies Journal, c. 5, sy. 33, Ankara 2019, s. 2023-2035.
Eyüp Sabri KALA, "Osmanlı Dönemi Hanım Sultan Vakıfları ve Sosyal Politika Uygulamaları", Vakıf Kuran Kadınlar, haz. Fahameddin Başar, Ankara 2019, s. 113-142.
İdris AKARÇEŞME, "Mihrişah Valide Sultan ve Vakfı", Vakıf Kuran Kadınlar, haz. Fahameddin Başar, Ankara 2019, s. 159-181.
Eyüp Sabri KALA, İdris AKARÇEŞME, Mihrişah Valide Sultan Vakfı, Ankara 2019, s. 19.
Harun YILMAZ, ANEKDOTÜRK, Asya Steplerinden Anadolu'ya Türklerin Tarih Serüveni, İstanbul 2019.
İbrahim SATI, Sultan V. Murad'ın Hayatı ve Kısa Saltanatı (1840-1904), Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Karaman 2020, s. 149.
Ahmet ÖZKAN, Eşrefoğlu Rûmî ve İrfan Mektebi Eşrefiyye, Ankara 2020.
Ahmet ATEŞYÜREK, "IV. Murad'ın Torunu Fatma Hanım Sultan'a Ait Bir Vakfiye", Erzurum Kültür Eğitim Vakfı EKEV Akademi Dergisi, Sayı: 85, 2021, s. 1-13.
Elif DERVİŞOĞLU, III. Murad Dönemi Devlet Adamlarından Ferhad Paşa, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ordu 2021, s. 14.
Habibe KAZANCIOĞLU, "Hilâfet Sarayında Müslüman Kadın", Müslüman Kadının Tarihi-5, Siyasette Müslüman Kadın, Editör: Feyza Betül Köse, İstanbul 2021, s. 103-128.
Sema SAĞLIK, "Osmanlı'da Vakıf Kuran Hanım Sultanlar ve Sosyal Hizmet Uygulamaları", International Social Sciences Studies Journal, c. 7, sy. 88, Ankara 2021, s. 4083-4096.
Oleksandra ŞUTKO, Kadın Saltanatı: İktidar ve Aşk, Kiev, 2021.
Zehra KANDAL, II. Bayezid'in Ailesi ve Gülruh Hatun, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Denizli 2021.
Anıl GÖÇ, 19. Yüzyılda Bir Padişah Kızının Portresi: Fatma Sultan (1840-1884), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021.
Fatih SARIMEŞE, Ulusal Mimarlık Döneminde İstanbul'da Yapılan Restorasyon ve Koruma Uygulamaları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2022, s. 33.
Ali Osman SARI, Lütfi Simavi'nin "Devr-i İnkılab (1336-1920)" Adlı Eserinin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi, Hitit Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Çorum 2022, s. 81, 98.
Fatih SARIMEŞE, "Suriçi'nde Bulunan 19. Yüzyıl Osmanlı Mimarisinden Alem Örnekleri", Art-Sanat, 19(2023), s. 481-516.
Mustafa DİNÇ, İlk Kepezliler- Türkiye'nin En Büyük Beldesinin Sosyokültürel Dönüşümü, Çanakkale 2023, s. 11.
Muhammed Emin, DOĞAN, "Mihrişah Valide Sultan İmaret Avlusunda Yer Alan Mezar Taşlarından Örnekler", Palmet, 6(2024), s. 206-238.
SON SARAYLI - ŞEHZADE OSMAN ERTUĞRUL EFENDİ
Takvimler Hicrî 18 Ramazan 1330 ve Miladî 31 Ağustos 1912 tarihini gösteriyordu. Halen hayatta olan dedesi eski padişah Sultan Hamid ve büyük amcası yeni padişah Sultan Reşad da dâhil, Osmanoğulları’nın o anki 34’üncü erkek üyesi olarak dünyaya gözlerini açan minik şehzadeye “Osman Ertuğrul” ismi verildi.
Tarihin kaydettiği en uzun ömürlü devletlerden olan “Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye”nin kurucusu ile Osmanoğulları’nın atasının isimleri ilk defa yan yana gelerek bir şehzadeye isim olmuştu. “Şehzade, devletlû, necâbetlû Osman Ertuğrul Efendi Hazretleri”nin daha 10 yaşında bir çocukken, vatanından ayrı kalarak 70 sene süreyle İstanbul’u göremeyeceğini kimse tahmin edemezdi. Dahası çok uzun yaşayarak doğduğu Ramazan ayından sonraki 100’üncü Ramazan’ı İstanbul’da geçireceğini ve bayramdan hemen sonra vatanında vefat edeceğini de kimse bilemezdi.
Osman Ertuğrul Efendi, Sultan Osman Gazi’den itibaren, Osmanoğullarından erkek veya kadın hiçbirinin ulaşamadığı bir yaşa ulaşmıştı. Miladi 97 yıl, 24 gün, Hicri sene hesabıyla ise 100 yıl, 17 gün ömür sürmüştü. Sarayda doğmuş, 12 yaşına kadar ileride Osmanlı tahtına geçmesi muhtemel, müstakbel padişah olarak saray terbiyesi almış son Osmanlı şehzadesiydi.
Atıf ve alıntı yapan yayınlar:
Cevdet KIRPIK, “II. Meşrutiyet’ten Sonra Şehzade Eğitiminde Değişim”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, Isparta 2010, s. 99-130.
Ekrem Buğra EKİNCİ, Sürgündeki Hanedan - Osmanlı Ailesinin Çileli Asrı..., İstanbul 2015.
Şükrü ŞUR, Atatürk Dönemi Sürgün Politikası ve Uygulamaları (1923-1938), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2015, s. 61.
Cevdet KIRPIK, Osmanlı'da Şehzade Eğitimi, İstanbul 2016, s.187.
Cahide SINMAZ SÖNMEZ, Sürgünden Vatana- Osmanlı Hanedanı'nın Dönüş Süreci, İstanbul 2016, s. 172-176.
Curt PRÜFER, Germany's Covert War in the Middle East: Espionage, Propaganda and Diplomacy in World War I, Editör ve Tercüme Eden: Kevin Morrow, Londra 2018.
Cahide SINMAZ SÖNMEZ, "Sürgünden Vatana: Şehzadelere Uygulanan Sürgün Yasağının Kaldırılması ve Sonrasında Yaşananlar", FBA Fourth Sarajevo Internatonal Conference Proceedings Book (Sarajevo, 26-29 Nisan 2018), Sarajevo 2018, s. 159-173.
Feyza ÖKLÜ, "Osmanlı Sarayı Halife Abdülmecid Efendi Kütüphanesi'ndeki Kartpostalların İzinden; Şehzade Mehmed Burhaneddin Efendi", Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, 19(2020), s. 89-103.
İsmail AYHAN, Eğitim Amacıyla Yurt Dışına Gönderilen Öğrenciler (1908-1922): Prosopografik Bir Çalışma Örneği, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2021, s. 145.
Mustafa ÖZTÜRK, Cavid Bey'in İktisadi Düşüncesi ve Uygulamaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2023, s. 50.